Nişanlanmanın Sona Ermesinin Hukuki Sonuçları Avukat İlker Şahin - Samsun Avukat
Nişanlanmanın Sona Ermesinin Hukuki Sonuçları Avukat İlker Şahin - Samsun Avukat
Hediyelerin Geri Verilmesinin İstenilmesi
Nişanlılığın evlenme dışında ki bir sebeple sona ermesinin en önemli sonucu, hediyelerin geri verilmesini gerektirmesidir. Ancak olağan (mutad) hediyeler geri verme kapsamına girmeyecek olup nişanlılık sürecinde verilen olağanüstü (mutad olmayan) hediyeler geri verme kapsamında değerlendirilecektir. Bir hediyenin olağan mı olağanüstü mü oluşu hakim tarafından takdir edilecek olmakla birlikte; örf ve adet çerçevesinde verilmesi ve de maddi değerinin günün koşulları, tarafların maddi imkanları, sosyo-ekonomik standartları dahilinde fahiş olmayan hediyeler olağan hediye olarak kabul edilecektir. Nişanlılar tarafından daha çok tüketilmek amacıyla verilen ve verilmeleri örf ve adet gereği olarak kabul edilen çikolata, şekerleme, çiçek gibi şeyler yanı sıra nişanlıların birbirlerine verdikleri otobüs bileti, sinema bileti gibi ekonomik bakımdan önemsiz ve birlikte iken ısmarlanan yemek, çay, kahve gibi şeyler olağan (mutad) nitelikleri gereği iadeye tabi olmayacaklardır. TMK md.122’ye göre, nişanlılığın sona ermesi halinde hediyeler kendiliğinden iadeye tabi tutulmayacaktır. İade borcu, ancak iade hakkı olan tarafın talebiyle doğacaktır. Hediyelerin geri verilmesini isteme hakkı, hediyeyi veren nişanlılar yanında, ana ve babaya veya ana baba gibi hareket eden kişilere de tanınmıştır. Hediyelerin iadesi; aynen verilmesi, mümkün olmadığı hallerde ise misli olarak verilmesi asıldır. Ancak, hediye aynen ve/veya mislen mevcut bulunmayan nişan hediyeleri sebepsiz zenginleşme hükümleri uyarınca değer üzerinden (nakden) iade edilir.
Maddi Tazminat Talebinde Bulunulması
Maddi tazminat, nişanı tek taraflı bir irade beyanı ile ve haklı bir neden olmaksızın bozan veya nişanın bozulmasına kendi kusuru ile neden olan veya nişanı kendi kusuru ile doğan bir nedene dayanarak yine kendisi bozmak durumunda kalan nişanlıdan talep edilebilir. Yani maddi tazminat isteyebilecek taraf; karşı tarafın kusuru ile nişanının bozulduğunu veyahut kendisi nişanı bozsa bile buna karşı tarafın sebep olduğunu ortaya koymalıdır. Nişanın bozulması durumunda talep edilebilecek maddi zararlar; evlenmenin gerçekleşeceği inancıyla ve dürüstlük kuralına uygun olarak yapılan giderler ile evlenmenin gerçekleşmemesinden doğan (ev kiralama, ev eşyası alma, gelinlik-damatlık alma, düğün salonu kiralama gibi) zararları kapsar. Maddi tazminatı; nişanı haksız olarak bozulan taraf, nişanı haksız olarak bozulan tarafın anne-babası ile anne-babası gibi davranan kişiler talep edebilecektir.
Manevi Tazminat Talebinde Bulunulması
Nişanın bozulması halinde, kişilik hakkı saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan manevi tazminat ödemesini talep edebilir. Nişanlılık ilişkisinin tarafların ortak kararıyla sona ermesi yani anlaşmalı ayrılık durumunda manevi tazminat talep edilemeyecektir. Kanunda kişilik hakkının saldırıya uğraması dolayısıyla, kişilik menfaatlerinde bir zedelenmenin varlığı aranmaktadır. Nişanın bozulmasından doğacak “normal” elem, üzüntü veya hayal kırıklığı vs. kişilik haklarının ihlali sayılmamaktadır. Davacı nişanlının kişilik hakları ihlal edilmiş olmalıdır. Haklı bir neden olmaksızın nişanı bozan taraftan manevi tazminat talep edilebilir. Kişilik haklarına saldırıya örnek olarak; sadakatsizliği, nişanlıyı bırakıp kaçması, bir tarafın diğer tarafla evlenmemeye kesin kararlı olmasına rağmen nişanlılık ilişkisini devam ettirmesi, nişanı sebepsiz yere uzatması, onu zan altında bırakacak sözler söylemesi, gizli ve müşterek sırlarını ifşa etmesi, şeref ve haysiyetini zedeleyici hareketlerde bulunması, şeref ve namusunu ihlali gibi haller gösterilebilir. Özellikle, evlenmenin yapılacağı hususunda kandırılarak cinsi ilişkilere razı edilen bir kadının nişanın bozulması halinde kişilik haklarına saldırıda bulunulduğunu kabul etmek gerekir. Manevi tazminat talep edilebilmesi için, uğranılan manevi zararın kaynağı ve sebebi, nişanı kusuru ile bozan nişanlı olmalıdır. Kusursuz olan nişanlıdan manevi tazminat talep edilemez. Nişanın bozulmasında her iki nişanlı tarafın da kusuru var ise, manevi tazminat talep edebilecek olan nişanlı, nişanın bozulmasında “daha az kusurlu” olan taraftır. Manevi tazminat talebi kişiye sıkı sıkıya bağlı bir hak olması nedeniyle küçük ya da kısıtlı, yasal temsilcilerinin iznine ihtiyaç duymaksızın dava açabilirler.
Nişanlılığın Sona Ermesinden Kaynaklı Dava Açma Süresi Ne Kadardır?
TMK 123. maddesine göre; Nişanlılığın sona ermesinden doğan dava hakları, sona ermenin üzerinden bir yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. Buna göre; maddi ve manevi tazminat davalarının ve hediyelerin iadesi davasının nişanın bozulduğu tarihten itibaren en çok bir sene içinde açılması gerekir.